Alona Fisher-Kam është ambasadorja e Izraelit, rezidente në Serbi dhe jorezidente në Kosovë dhe Malin e Zi. Kjo intervistë që gazeta online “Izraeli Sot” sjell për lexuesit në rubrikën “Izraeli dhe Ballkani” është publikuar në revistën “Diplomacy & Commerce” (14 maj 2019). Intervista është bërë nga gazetarja serbe Sanja Sojiç. Në fokus janë prioritetet dhe përshtatshmëritë e lidhjeve të dy ekonomive, izraelite dhe serbe, në sektorët e bujqësisë, bujqësisë së zgjuar, IT dhe inovacion.

***

INTERVISTA E PLOTË

Nga Sanja Sojiç

Ambasadorja e Izraelit në Serbi, Alona Fisher-Kamm, thotë se, përveç projekteve të mëdha në sektorin e pasurive të paluajtshme, ka një interes në rritje të investitorëve izraelitë për të investuar në fusha të tjera si bujqësia, uji, energjia e rinovueshme dhe sektori i trajtimit të mbeturinave.

Vitin e kaluar, për herë të parë, një president izraelit vizitoi Serbinë. Cila është domethënia e ardhjes së Reuven Rivlin në Beograd për marrëdhëniet tona dypalëshe?

– Ishte një vizitë historike, vizita e parë e Presidentit izraelit në Serbi. Vizita konfirmoi një miqësi tradicionale midis njerëzve tanë me lidhjet që na lidhin me burimin e sionizmit. Gjatë vizitës, të dy presidentët zbuluan rrugën e quajtur me emrin Theodor Herzl, një nga etërit themelues të Shtetit të Izraelit dhe një udhëheqës i lëvizjes sioniste, familja e të cilit ishte nga Zemuni (qytet-lagje e Beogradit). Për të forcuar dhe zgjeruar aktivitetin ekonomik që ka një potencial të madh për t’u shfrytëzuar, të dy palët ranë dakord të ngrenë një Komitet të Përbashkët për Bashkëpunim Ekonomik.

Izraeli është një nga partnerët më të rëndësishëm të tregtisë së Serbisë. Sipas të dhënave tuaja, çfarë arriti tregtia midis Izraelit dhe Serbisë në vitin e kaluar? Në cilat fusha kompanitë e të dy vendeve mund të krijojnë bashkëpunim?

– Niveli i tregtisë është në një prirje të vazhdueshme në rritje, të cilën ne shpresojmë ta mbajmë dhe të zmadhohet. Tregtia jonë dypalëshe u rrit me 10% vitin e kaluar, ajo qëndroi në nivelin prej 72 milionë dollarë, që është një mënyrë nën potencialin e saj. Një nga pengesat që ndikon në nivelin e tregtisë është marrëveshja e Tregtisë së Lirë që nuk ekziston midis vendeve tona. Kjo i bën mallrat nga të dy vendet më pak konkurruese. Nëse flasim për fushat për bashkëpunim ekonomik, prioritetet dhe kompatibilitetet tona të dy ekonomive qëndrojnë në sektorët e bujqësisë – bujqësia e zgjuar, IT dhe inovacioni, teknologjia e pastër dhe energjia e rinovueshme së bashku me nevojat në rritje në sigurinë kibernetike.

Përfaqësuesit e Serbisë shpesh thonë se për ta, ekonomia e Izraelit është një shembull i mirë i zhvillimit dhe rritjes bazuar në teknologjitë dhe inovacionet më të fundit. Në ç’mënyrë e ka ndihmuar shteti juaj këtë zhvillim?

– Në mesin e viteve ’80, pas krizës së madhe ekonomike me të cilën ballafaqohej vendi, qeveria mori një vendim strategjik për t’i vendosur njohuritë dhe inovacionin si bazë për rritjen ekonomike të ardhshme. Izraeli është një vend i varfër në burimet natyrore duke përfshirë mungesën e ujit, 60% e vendit është shkretëtira me një pozicion në një mjedis jo-miqësor gjeopolitik. Në mënyrë që të mbijetojmë, na duhej t’i tejkalonim këto dobësi dhe t’i kthenim ato në avantazhet tona. Si pjesë e vizionit dhe vendimit të tij strategjik, qeveria mori një sërë masash për të krijuar një kuadër mbështetës ligjor dhe një ekosistem inovativ. Midis tyre është fakti se Izraeli është i dyti në shpenzimet botërore të “R&D” (Kërkim dhe Zhvillim) si përqindje e PBB-së. Ky investim është prioritet kombëtar, duke mos u prekur nga politika e përditshme. Në fillim të krijimit të një ekosistemi, roli i qeverisë ishte i rëndësishëm. Qeveria ofroi nxitje për shumëkombëshe të etur për të hapur struktura të R&D në Izrael. Përmes programit Yozma, qeveria ndihmoi në krijimin e 10 fondeve të para të QV në vend. Autoriteti i Inovacionit izraelit – në atë kohë Zyra e Shefit të Shkencëtarit, është formuar në mënyrë që të ofrojë grante për startape. Projekti i Cyber ​​Spark – Parku Teknik i Sigurisë Kibernetike në Beer Sheva është një shembull shumë i mirë i bashkëpunimit midis qeverisë, akademisë, komunës dhe industrisë. Sot në Izrael, me të gjitha elementet e ekosistemit janë zhvilluar shumë, mund të themi se roli i qeverisë ka qenë i kufizuar, ende i rëndësishëm në përkrahjen dhe inaugurimin e ideve të reja me rrezik të lartë. Izraeli dhe qytetarët e saj janë përballur me sfida të shumta gjatë historisë së tyre, ashtu si Serbia. Duket se, kur është fjala për vendin tuaj, kjo ka nxitur gjithashtu zhvillimin e inovacioneve, sidomos të industrisë së IT në kohët e fundit.

Atëherë, çfarë mund të mësojë dhe zbatojë Serbia nga përvoja izraelite?

– Izraeli është një vend i vogël me 22.000 km2. Ne jetojmë në një zonĽ jo-miqësore e cila së bashku me mungesën e burimeve natyrore i shton mjedisit sfidues. Kjo krijoi një nevojë për vetëmjaftueshmëri në aspektin e energjisë dhe furnizimit me ujë, së bashku me orientimin drejt tregut global në vend të një rajoni që nuk është i arritshëm. Për shkak të portofolit të tregtisë së balancuar, efektet e krizës ekonomike botërore që nga viti 2008 nuk u ndjenë lehtë në Izrael. Ekonomia gjithashtu rezultoi rezistente ndaj konfliktit në vazhdim. Për të përballuar sfidat dhe për të kthyer dobësitë tuaja në avantazhe, risi ishte përgjigja! Ishte logjike, duke marrë në konsideratë të gjitha kufizimet e përmendura, për të drejtuar ekonominë drejt eksportit të shërbimeve IT. Sot, Tel-Avivi renditet ekosistemi i dytë më i mirë i risi globalisht nga Raporti Vjetor i Ekosistemit Fillestar. Është e para për dendësinë e ndërmarrjeve të fillimit për kokë banori. Ka rreth 5000 startape në Tel Aviv aktualisht dhe 350 kompani shumëkombëshe me zyra të R&D në të gjithë Izraelin. Ambasada jonë ndjek më nga afër dhe mbështet arritjet e Serbisë në këtë sektor. Vlen të përmendet se shërbimet IT u bënë artikulli më i lartë i vendit me normat më të larta të rritjes! Kjo i jep mundësi Izraelit të zgjerojë bashkëpunimin tashmë ekzistues. Ne besojmë se mund të ndajmë përvojën tonë dhe të dimë se si me Serbinë që zhvillon sektorin e tij të TI-së nën rrethana të ngjashme.

Serbia dhe Izraeli nënshkruan Marrëveshjen për Parandalimin e Taksimit të Dyfishtë. Sa e rëndësishme është kjo për investitorët?

– Në nëntor të vitit të kaluar kemi nënshkruar Marrëveshjen që tashmë është ratifikuar nga Parlamenti serb. Marrëveshja, pasi hyri në fuqi, do të lehtësojë investimet dhe do të bëjë biznes të rezidentëve dhe subjekteve të biznesit që vijnë nga të dy vendet dhe filialet e saj. Ai do t’i ndihmojë banorët të paguajnë tatimin mbi të ardhurat personale në një vend dhe kompanitë me filiale për të paguar tatimin mbi fitimin e korporatave në një vend.

 Sa shpesh bëjnë biznesmenët izraelitë vijnë te ju, për tu këshilluar se si të arrijnë tregun serb dhe si e paraqitni Serbinë si një destinacion investimi për investitorët potencialë?

– Ne jemi dëshmitarë të një interesi të shtuar të kompanive izraelite në Ballkan dhe Serbisë në veçanti. Kompanitë na drejtojnë vazhdimisht mbi kushtet për investime dhe për të bërë biznes. Ata kërkojnë tregje të reja. Interesi është i lidhur kryesisht me vendosjen e teknologjisë izraelite në fushat e bujqësisë së zgjuar, shërbimeve të TI-së, zgjidhjeve të sigurisë kibernetike. Duke marrë parasysh nevojat në rritje të Serbisë në sektorin e trajtimit të ujit, Ambasada do të organizojë për herë të parë një konferencë të posaçme për trajtimin e ujit dhe menaxhimin e ujit në qershor me qëllim të prezantimit të teknologjisë izraelite në shërbimet komunale dhe komunale serbe.

Marrë nga revista “Diplomacy & Commerce”