Nga Boaz Bismuth

Më pak se një muaj nga shpallja e Marrëveshjes së Abrahamit (13 gusht) – normalizimi i marrëdhënieve midis Emirateve të Bashkuara Arabe dhe Izraelit – të premten ne për fat të mirë morëm lajme edhe më diplomatike: Serbia dhe Kosova pritet të hapin ambasadat e tyre në Jeruzalem, krahas ambasadave të Shteteve të Bashkuara dhe Guatemalës.

Kjo është histori në proces: Serbia do të jetë vendi i parë evropian që do ta bëjë këtë dhe Kosova do të jetë vendi i parë me shumicë myslimane. Dhe i ngjashëm me Emiratet e Bashkuara Arabe – Donald Trump, presidenti i Shteteve të Bashkuara, është mbrojtësi. A ju kujtohet cunami diplomatik që na u premtua nga Ehud Barak në 2011? Mbase ajo që donte të thoshte në të vërtetë ishin valët e dashurisë?

Cicërima e Trump të Premten ishte optimiste dhe inkurajuese: “Një ditë tjetër e shkëlqyer për paqen me Lindjen e Mesme – Kosova me shumicë myslimane dhe Izraeli kanë rënë dakord të normalizojnë lidhjet dhe të vendosin marrëdhënie diplomatike. Të lumtë! Më shumë kombe islamike dhe arabe do të ndjekin së shpejti!”

Another great day for peace with Middle East – Muslim-majority Kosovo and Israel have agreed to normalize ties and establish diplomatic relations. Well-done! More Islamic and Arab nations will follow soon!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) September 4, 2020

Diçka e mirë po ndodh në Lindjen e Mesme nën kujdesin e Trump dhe në epokën e Netanyahut. Megjithatë, nuk mund të harrojmë se ka zgjedhje në SHBA. në Nëntor. Një fitore Trump po bëhet jashtëzakonisht domethënëse. Dyshja Trump-Netanyahu tashmë ka realizuar një pjesë të madhe të potencialit të saj, por ka akoma shumë më shumë për të përmbushur. Fjalimi i Netanyahut para Kongresit kundër marrëveshjes bërthamore të Iranit dhe tërheqja pasuese e Trump nga ajo, në fakt rriti aftësinë e dy aleatëve për të manovruar në mënyrë diplomatike në Lindjen e Mesme – e kundërta me linjën e të menduarit të mbështetur nga Barack Obama dhe grupi i tij i ekspertëve / ekspertëve.

Pavarësisht nga afërsia midis marrëveshjes së Emirateve të Bashkuara Arabe dhe njoftimeve të së Premtes për hapjen e ambasadave dhe njohjes izraelite të pavarësisë së Kosovës, të dy historitë janë mjaft të ndryshme nga njëra-tjetra.

Miqësia e re me Emiratet e Bashkuara Arabe, nën vëmendjen ndërkombëtare, tregon për një realitet të ri në Lindjen e Mesme që vendet e tjera, të tilla si Bahreini, Omani dhe Sudani pritet të bashkohen pasi Arabia Saudite t’u japë atyre – dhe, dashtë Zoti, përfundimisht vetë – dritën e gjelbër .

Historia e Serbisë dhe Kosovës është shumë më e komplikuar, me implikime të konsiderueshme ndërkombëtare. Edhe pse Kosova është një vend i ri (ajo shpalli pavarësinë në 2008), ajo nuk është anëtare e Kombeve të Bashkuara për shkak të vetos ruse, dhe njihet vetëm nga rreth 100 shtete anëtare të KB dhe vetëm 23 shtete anëtare të Bashkimit Evropian. Spanja, Greqia, Qiproja, Rumania dhe Sllovakia refuzojnë të njohin Kosovën për shkak të shqetësimeve rreth separatistëve në vendet e tyre. Ky ishte gjithashtu argumenti izraelit në refuzimin e njohjes së Kosovës në vitin 2008. Politika izraelite ishte të luante në të dy anët e gardhit: Mos “refuzo” por edhe mos njoh pavarësinë. Është e arsyeshme që Izraeli konsideroi pasojat e shpalljes së njëanshme të pavarësisë së Kosovës, të cilat mund të kishin frymëzuar udhëheqësit e Autoritetit Palestinez. Në ndërkohë, mbase sjellja e udhëheqësve të PA është bërë e parashikueshme dhe Izraeli është i gatshëm të marrë përsipër rrezikun, ose përçarja midis PA dhe Gaza thjesht e bën të pamundur për Palestinezët të lëshojnë një deklaratë të tillë gjithsesi.

Kthehemi në Ballkan. Diçka po ndodh në botën tonë në ndryshim. Nëse Serbia dhe Kosova mund të nënshkruajnë një pakt ekonomik pas dy ditësh bisedimesh në Uashington, atëherë gjërat me të vërtetë po lëvizin në botë – në fakt në një drejtim pozitiv. Prapa kthim prapa në vitet 1998-99: Kosova me popullsinë e saj shumicë shqiptaro-myslimane, po digjet. E gjithë bota kishte frikë se do të pushtohej nga ushtria serbe. Presidenti serb Sllobodan Millosheviç vuri synimin e tij për shkatërrimin e rezistencës shqiptare. NATO dhe SHBA, nga frika se do të kishte masakra dhe mizori, filluan një fushatë 78-ditore në të cilën kryeqyteti serb i Beogradit u bombardua nga qielli. Mbaj mend që e paskam mbuluar atë luftë, duke ndërruar ndërmjet vendeve të ndryshme të përfshira në luftë. Urrejtja dhe neveritja e serbëve ndaj kosovarëve u thellua. Ideja për një Kosovë të pavarur ishte e pallogaritshme sepse serbët e shohin Kosovën si djep të nacionalizmit serb për shkak të historisë së saj. Në këtë kontekst, një nga ngjarjet më të spikatura historike ishte “Beteja e Kosovës” në qershor të vitit 1389 midis udhëheqësit serb, Princit Lazar dhe ushtrive të Perandorisë Osmane. Edhe pse serbët u mundën, ajo betejë në Kosovë lindi identitetin kombëtar serb. Në nivelin personal, unë isha konfliktuar. Si serbët ashtu edhe shqiptarët i ndihmuan hebrenjtë të largoheshin nga nazistët në Luftën e Dytë Botërore.

Prandaj gëzimi im i madh kur pashë Presidentin Serb Aleksandar Vuçiç dhe Kryeministrin e Kosovës Avdullah Hoti të nënshkruajnë një marrëveshje ekonomike në Uashington. Edhe pse ata ende nuk e njohin njëri-tjetrin, është e sigurt të supozohet se ky është drejtimi. Megjithatë, me kusht që serbët të kushtëzojnë zhvendosjen e ambasadës së tyre në Jeruzalem deri në korrik 2021 që Izraeli “të respektojë” Serbinë, ne na mbetet të pyesim: A do të thotë kjo që Izraeli duhet të mbajë njohjen e pavarësisë së Kosovës? A do ta vërë kjo Izraelin në një gjendje të vështirë diplomatike? Është e vështirë të besosh se palët u ulën në Shtëpinë e Bardhë dhe nuk i kuptuan implikimet e marrëveshjes që po nënshkruanin. Sidoqoftë, duket se prania e Trump është jetike për zbatimin e marrëveshjes.

Serbia është një vend i rëndësishëm, i cili ka kërkuar të gjejë bazat e saj në arenën ndërkombëtare që nga Lufta e Kosovës. Ndryshe nga Kroacia dhe Sllovenia, ajo nuk është bërë anëtare e BE. Edhe në të kaluarën, nën sundimin e Titos, ajo do të vazhdonte të merrte një kurs të pavarur në politikën botërore, duke shmangur ndikimin e perëndimit dhe të lindjes. Ushtria Jugosllave mbajti dy plane zyrtare të mbrojtjes, një kundër një pushtimi të NATO-s dhe një kundër një pushtimi të Traktatit të Varshavës. Sot, megjithatë, Serbia po kërkon një familje dhe Kosova po kërkon njohje – dhe një Izrael i fortë është saktësisht i vendosur në kryqëzimin midis të dyve.

Në janar të vitit 2017, unë isha i ftuar në Uashington për të marrë pjesë në të gjitha ngjarjet e inaugurimit të Trump, të cilat zgjatën një javë. Ishte një emocion. Ngjarja e parë që ndoqa ishte takimi i presidentit të zgjedhur me stafin diplomatik në Uashington. Kam pritur me durim radhën time. Një ambasadore shumë elegant ishte para meje në radhë. Ajo iu drejtua presidentit dhe i tha atij se shpresonte shumë që ai të vizitonte vendin e saj. Ajo ishte ambasadore nga Kosova, Vlora Çitaku, e cila jetonte në kryeqytetin e Prishtinës gjatë luftës. U prezantova me të dhe ajo më tha atëherë se duhej të ishim miq. Nuk mund ta imagjinoja që para përfundimit të mandatit të parë të Trump ajo do të ishte lojtarja kryesore dhe se Izraeli do të përfshihej. Në ditë të tilla si këto, në të cilat kaq shumë gjëra po ndryshojnë, ne mund të presim vetëm surprizën tjetër. Nuk është çështje nëse, por kur. Valët e dashurisë.

***
Boaz Bismuth është kryerdaktor i gazetës izraelite “Israel Hayom”