Nga YONAH JEREMY BOB

Një nga format më interesante të artit në gjeopolitikë dhe botën e spiunazhit duhet të jetë vallëzimi i IAEA me Mossad dhe Iranin.

Në vitet e fundit, qasja e IAEA ndaj Mossad dhe Iranit ka kaluar të paktën në tre interpretime: nga “mos dëgjo asnjë të keqe, mos shiko asnjë të keqe” në një gatishmëri për përballje deri në kalimin e javës së kaluar në një lloj rruge të mesme.

Në janar 2018, Mossad sulmoi arkivat sekrete bërthamore të Iranit, një operacion i shpallur botës me bujë të paparë në Prill 2018.

Ky operacion e vendosi IAEA, drejtuar asokohe nga drejtori i përgjithshëm Yukiya Amano në një pozitë tepër të vështirë.

Trashëgimia e Amanos u përfundua në marrëveshjen bërthamore të vitit 2015 me Teheranin dhe ekipin e inspektimit që ai kishte në polici objektet bërthamore të Republikës Islamike.

Ish-drejtori i përgjithshëm i IAEA gjithashtu kishte nënshkruar në 2015 në idenë se Republika Islamike ishte pastruar mjaftueshëm në “dimensionet e mundshme ushtarake” të kaluara të programit të saj bërthamor
.
Papritmas, Mossad po prodhonte për IAEA dhe për publikun e gjerë jo thashetheme, por prova kryesore, vëllime fizike aktuale të dokumenteve bërthamore iraniane që vërtetuan të kundërtën.

Nëse kjo nuk do të mjaftonte, Mossad përdori dokumentet bërthamore të përvetësuara për të parë vendet e tjera bërthamore në Iran. Kryeministri Benjamin Netanyahu njoftoi në shtator 2018 se Izraeli kishte gjetur shkelje bërthamore në Turquzabad dhe një vit më vonë ai njoftoi se kishte gjetur shkelje në Abadeh.

IAEA nuk kishte zgjidhje tjetër përveçse të ndiqte shumë shkelje bërthamore iraniane të marrëveshjes së çmuar të Amanos 2015.

Por qëllimi i punës së IAEA në atë kohë ishte gjetja e një mënyre për të mbajtur marrëveshjen.

Kjo do të thoshte që IAEA nuk u shqetësua as për të inspektuar Turquzabad deri në Prill 2019, gjashtë muaj pas njoftimit të Netanyahut.

Anytime Amano u pyet në lidhje me këtë ai tha se IAEA kishte nevojë për të marrë kohën e saj për të verifikuar gjerësisht çdo informacion të siguruar nga palët e treta, dhe nuk mund të zhytej papritmas në zona të reja për inspektim pa një proces gjithëpërfshirës.

Përkthimi: Ai shpresonte që iranianët të hiqnin gjithçka që ai do të duhej të raportonte që do të ndizte këmbanat e alarmit – megjithëse Teherani ishte kapur në të vërtetë në burimet satelitore duke djegur ndoshta shumë materiale bërthamore në verën e vitit 2018.

Kjo vallëzim shumë i ngadaltë midis Mossad, IAEA dhe Iranit vazhdoi gjatë mandatit të Amanos deri në vdekjen e tij të papritur në korrik 2019 dhe madje edhe më gjerë, derisa Drejtori i Përgjithshëm aktual i IAEA Rafael Grossi mori detyrën e tij në dhjetor 2019.

Nëse Amano preferonte një ritëm të ngadaltë, instiktet dhe energjia e lartë personale e Grossi bënë që IAEA të fillonte të funksiononte me një ritëm shumë më të shpejtë.

Ai menjëherë filloi të përballet me Republikën Islamike si drejtpërdrejt ashtu edhe në deklaratat publike për të ushtruar presion për të zgjidhur pyetjet në lidhje me aktivitetet e saj të padeklaruara bërthamore të zbuluara nga Mossad.

Megjithëse ajatollahët u përpoqën të ankoheshin se ishte e gabuar që IAEA të merrte anët dhe të pranonte informacionin e Mossad si të vlefshëm mbi mohimet e tyre, Grossi nuk ishte i gatshëm të shikonte në një dritë të kuqe dhe të pretendonte se ishte i gjelbër.

Ai e dinte se çfarë i kishte sjellë Mossad dhe nuk do ta fuste kokën në rërë.

Drejtori i ri i përgjithshëm i IAEA fitoi mirënjohje nga Ministri i Inteligjencës Eli Cohen, Drejtori i Mossad, Yossi Cohen dhe ish-zyrtarë të CIA.

Në qershor të vitit 2020, Grossi madje arriti që Bordi i Guvernatorëve të IAEA-s të dënojë mungesën e bashkëpunimit të Iranit – dënimet e para të tilla që para marrëveshjes së vitit 2015.

Në gusht 2020, ai më në fund mori hyrjen në vendet e diskutueshme dhe mori shpjegime të reja dhe më të hollësishme nga Teherani në lidhje me devijimet bërthamore.

Në këtë pikë, Grossi filloi një vallëzim të ri me Iranin dhe Mossad – diçka në mes të gatishmërisë së Amanos për të parë anën tjetër, edhe nëse një armë duhani ulej në tryezën e tij dhe gatishmërisë së vetë Grossi për konflikt kur ai filloi.

Vallja e re nënkuptonte pretendimin se kishte një angazhim pozitiv për të shmangur një krizë e cila do t’i jepte administratës Trump një pretekst për të sulmuar Republikën Islamike, ndërsa diskreditonte në mënyrë të përsëritur dhe publike aspektet e shpjegimeve të Iranit.

Ai shpiku frazën “jo teknikisht të besueshme” për të zbutur goditjen që do të kishte rënë nëse ai do t’i kishte quajtur ajatollahët gënjeshtarë.

Duket se këtu gjendet Grossi.

Vetëm disa javë më parë ai mbajti një konferencë fituese për shtyp, duke njoftuar se në vend që t’i jepte fund të gjithë bashkëpunimit me IAEA rreth mosmarrëveshjeve me SH.B.A. mbi sanksionet, Irani “vetëm” do të ulte bashkëpunimin e tij në rreth 70% të inspektimeve normale.

Javën e kaluar, Grossi foli përmes Zoom me një grup studentësh kryesisht të Harvardit.

Ky lloj grupi është vendi ku Grossi shumë i butë ndihet më rehat dhe jep përgjigje më pak formale dhe të homogjenizuara.

Ai përdori fraza të tilla si “ata [iranianët] nuk do të pastrohen” dhe “ata na tregojnë shumë pak … ky është problemi” në adresimin e shpjegimit të Teheranit për sendet bërthamore të padeklaruara të zbuluara nga Mossad (kujdes mos e përdorni kurrë emrin e tij.)

Shefi i IAEA madje doli vullnetarisht se ai kishte bërë një propozim në Iran për të zgjidhur çështjet, por kur studentët pyetën se çfarë ishte propozimi, ai buzëqeshi gjerë dhe pranoi se nuk ishte asgjë më konkrete se “le të flasim”.

Menjëherë pasi foli me studentët e Harvardit, ai mbajti një konferencë shtypi shumë më zyrtare, ku u mor në pyetje në mënyrë të përsëritur në lidhje me provat që mori nga agjencia spiune izraelite.

Ai u përgjigj, “Ekziston një mit urban që ne marrim informacion dhe unë dërgoj inspektorë që vrapojnë për të kontrolluar nëse është e vërtetë apo jo. Kur veprojmë në diçka të tillë, është kur kemi indikacione të besueshme ”.

Tani Grossi po përpiqej të vendoste sa më shumë distancë që mundte midis tij dhe provave që të gjithë e dinë se ai mori nga Mossad.

IAEA ishte përsëri në mos zemërimin e Iranit dhe mbajtjen e udhëheqësve të saj mjaft të qetë për të mos kufizuar inspektimet.

E gjithë kjo ishte pjesë e një njoftimi të dyfishtë që Bordi i Guvernatorëve të IAEA po tërhiqej nga dënimi i Republikës Islamike dhe dështimi i saj për të sqaruar shkeljet e saj, në këmbim të talks bisedimeve më shumë në Prill.

“Bëhet fjalë për hapjen e dyerve … parandalimin e mbylljes së dyerve”, tha Grossi.

I pyetur në disa mënyra të ndryshme nga gazetarët nëse ai thjesht po përfshihej në “dëshirë” duke pasur parasysh që Teherani nuk po jepte ndonjë shenjë konkrete se do të ndryshonte melodinë e tij, ai ngriti supet dhe tha: “Unë jam një optimist”.

Edhe pse më i ashpër për Iranin se Amano, Grossi e ka kuptuar se çështja kritike për të është të vazhdojë vallëzimin. Për ta bërë atë, ai nuk mund të lidhet me Mosadin ose të detyrojë një krizë me Iranin për të bërë që Republika Islamike të japë përgjigje reale për shkeljet që zbuloi agjencia e spiunimit. / The Jerusalem Post/