Drejtori për Ballkan në Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe njëkohësisht ambasadori i Izraelit në Maqedoninë e Veriut, Dan Oryan, në një intervistë ekskluzive për T7 me gazetarin Berat Buzhala, ka folur për konfliktin e fundit që po zhvillohet në Izrael në mes të këtij të fundit dhe palestinezëve.

Oryan gjatë intervistës ka folur për lirinë fetare në Jerusalem të Izraelit, Malin e Tempullit (Xhamia Al-Aqsa) të shtënat e Gazës drejt Jerusalemit, mundësinë e arritjes së një marrëveshjeje në mes të palëve, popullësinë palestineze në Izrael, etj.

Më poshtë gjeni intervistën e plotë:

Z.Ambasador, faleminderit që jeni me ne sonte!

Është kënaqësi të jem me ju sonte. Jam i lumtur që t’i uroj të gjithë miqtë e mi myslimanë për Fitër Bajramin dhe shpresoj që do të kalojë qetë. Festimi ynë këtu do të jetë me më pak gëzim pas 1.500 raketave të hedhura në Izrael nga Gaza.

A mund të bëni një prezantim të shpejtë, si është e mundshme që situata eskaloi shumë shpejt në Jerusalem dhe gjithashtu në Gaza? Çfarë ndodhi atje, sepse nga largësia ne po dëgjojmë shumë gjëra, shumë spekulime?

Mendoj se janë disa elemente. Sa për të filluar me çështjet themelore, fatkeqësisht, palestinezët, fqinjët tanë, nuk po na pranojnë ne, nuk janë të gatshëm që të jetojnë me ne në paqe. Gjithmonë ekziston një justifikim, një arsyetim, por në fund të fundit, nuk ka interesim të vërtetë të palës palestineze, nga 1947-a deri më sot, që të ulen me ne, të flasin dhe të futen në një lloj marrëveshjeje paqësore. Kemi pasur ca bisedime në të kaluarën, por nuk rezultuan në asgjë, gjithmonë për shkak të qëndrimit negativ të palestinezëve. Ajo që ndodhi kësaj radhe ishte tension i qartë në Jerusalem, në Malin e Tempullit. Për të qenë i sinqertë, është gjithashtu një lagje jo larg nga ai vend, Lagjja Sheikh Jarrah, ku është duke u zhvilluar një procedurë gjyqësore rreth disa ndërtesave dhe për pronësinë e këtyre ndërtesave. Siç e dini, Izraeli është duke ofruar liri të plotë fetare, që do të thotë se dhjetëra mijëra palestinezë dhe myslimanë të tjerë janë duke ardhur deri në kodër, janë duke u lutur. Askush nuk i ndal ata, kanë liri të plotë, por, kohë pas kohe, të rinjtë po mbledhin gurë dhe po i hedhin ata. Asnjë shtet i botës nuk do të lejonte një gjë të tillë, sidomos në këso vende, dhe, natyrisht, në këso rastesh ne duhet të reagojmë. Në disa fotografitë që i shihni, shihni njerëz nga policia duke shkuar në vende religjioze dhe në vende tjera. Kudo që ka rrezik për njerëz, ne duhet të ndërhyjmë dhe ky është obligimi ynë. Kjo është ajo që e filloi këtë rund (të tensioneve), por për një kohë shumë të gjatë, palestinezët kanë qenë duke kërkuar arsye, për justifikime dhe ata thonë se të shtënat nga Gaza janë për shkak të Jerusalemit. Ata qëllojnë para dhe pas të shtënave, sepse ata nuk dëshirojnë që të jetojnë në paqe dhe qetësi me fqinjët tanë. Në vitet e fundit, ne kemi marrëveshje të nënshkruara me shtetet arabe dhe palestinezët nuk dëshiruan që kjo të bëhej dhe në të vërtetë edhe i kërcënuan shtetet që të mos i bëjnë marrëveshjet. Pra, nëse e shikoni “fotografinë” e madhe, ajo tregon se nuk ka interesim të palës palestineze që të arrihet te një marrëveshje dhe ata do të shfrytëzojnë gjithçka. Në rend të parë dhe mbi të gjitha, është organizata e Hamasit, që në deklaratën e saj, në kushtetutën e saj e ka thirrjen për vrasjen e hebrenjve. Nuk ka të bëjë asgjë me Malin e Tempullit (Xhamia Al-Aqsa), me asgjë tjetër. Kështu thuhet në mënyrë specifike aty. Vrasja e hebrenjve është një nga objektivat e kësaj organizate dhe fatkeqësisht ata e kanë marrë peng tërë popullin e Gazës.

Po, por, z.ambasador, videot dhe fotografitë e forcave izraelite të sigurisë duke e mësyrë Xhaminë Al-Aqsa. A ishte e nevojshme për forcat izraelite që ta mësyjnë atë xhami? A ishin duke përdorur forcë në mënyrë disproporcionale, duke hyrë në vendin e tretë më të shenjtë për botën islame?

Para së gjithash, unë do të doja që ata të mos e bëjnë atë gjë, por nuk ka mundësi tjetër, kur ke 70.000 njerëz në kodër, ata fillojnë të dalin, fillojnë “bombardime” me gurë. Po supozoj se i keni parë disa nga fotografitë. Është e pabesueshme. Ata ishin bërë gati paraprakisht, mund të shihnit grumbuj gurësh gjithandej, të gatshëm për t’u hedhur. Është rrezikim i jetëve. Kur ke rrezikim jetësh të hebrenjve, të krishterëve dhe myslimanëve, duhet të veprosh dhe kjo është ajo që ne bëmë. Përsëri, çështja e Jerusalemit, siç thashë, është një justifikim për palestinezët që përsëri të mos i vazhdojnë paqen dhe harmoninë që ne kemi në shumë vende. Tani ata përpiqen që t’i ndezin edhe vendet e tjera. Në këtë aspekt, ne bëmë atë që mundëm, por qartazi nuk ka interesim. Ne nuk qëndruam aty, policia hyn dhe pastaj del, ekziston status quo-ja. Izraeli po e bën të mundshme jo vetëm faljen, por që secili të bëj atë që i bëhet, brenda kufijve të status quo-së.

A mund t’i tregoni publikut tonë se sa arabë palestinezë jetojnë në shtetin tuaj, pa përfshirë Bregun Perëndimor apo Gazën?

Në Izrael kemi gjithsej rreth 9 milionë banorë së bashku, nga të cilët gati dy milionë janë aso që ne i quajmë arabë izraelitë. Disa prej tyre e deklarojnë veten si palestinezë, disa më pak. Pra, gjithçka varet nga deklarimi, por po flasim për gati 20 për qind të popullsisë së Izraelit dhe këta janë njerëz që mund të shkojnë në Kuvendin e Izraelit. Ata i kanë të gjitha të drejtat. Tani, kur ishte vaksinimi, ata të gjithë i morën vaksinat. Pra, ta keni këtë në mendje, ata nuk janë dikush për të cilët ne nuk mërzitemi. Përkundrazi, ne kujdesemi shumë. Unë blej gjëra në Abu Gosh, një fshat i vogël pranë Jerusalemit. Aty janë të gjithë arabë, arabë myslimanë. Unë isha atje së bashku me shefen e Misionit tuaj, Ines Demiri. Vetëm disa ditë më parë, patëm një organizim të madh për iftar me presidentin e Izraelit, me Inesin u ulëm bashkë, në një tavolinë, hebrenj, arabë dhe të krishterë. I patëm aty ambasadorët e Egjiptit, Jordanisë, Emirateve, isha edhe unë, ambasador në Maqedoninë Veriore dhe Ines Demiri, të gjithë në të njëjtën tavolinë. U përshëndetëm nga presidenti ynë në një fshat arab për iftar…

A marrin arabët rol, a marrin pjesë në jetën institucionale të Izraelit? A kanë ata deputet në Knesset (Kuvend të Izraelit) dhe a kanë ministra në qeverinë tuaj?

Së pari të flasim për Kuvendin. Sot janë 15 deputetë izraelitë, jo vetëm të zgjedhur në Kuvend, ata gjithashtu hyjnë në Kuvend. Ka anëtarë në komisione. Tash për tash nuk kemi ndonjë ministër arab. Kemi pasur në të kaluarën, mund të ketë në qeverinë e ardhshme, gjithçka varet nga formacioni i ri. Siç e dini, në jemi në mes të së ardhmes së krijimit të partive. Por të gjitha palët, e djathta dhe e majta, kanë biseduar me partitë arabe për ta kërkuar mundësinë që ato të ofrojnë përkrahje qoftë nga jashtë apo duke qenë pjesë e qeverisë. E djathta dhe e majta. Kjo është diçka e re, që nuk ka ndodhur më parë, dhe gjithashtu është një nga arsyet pse shumë njerëz janë aq të zhgënjyer tani që arabët izraelitë morën pjesë në disa nga ato protestat e dhunshme që ndodhën në tri ditët e fundit, sidomos skenat shumë, shumë të vështira që i pamë dje. Jam duke folur për arabët brenda Izraelit, vërtet skena shqetsësuese dhe ka pasur dënim të tyre nga e djathta dhe e majta dhe gjithashtu nga zyrtarë të lartë të palës arabe dhe unë vërtet shpresoj që të arrijmë sukses për ta qetësuar situatën. Përsëri, ne nuk po merremi me çështjen kryesore. Çështja kryesore është, nëse më pyesni mua, një organizatë terroriste që po lëshon mijëra raketa drejt Izraelit, por duke i lëshuar ato nga brenda popullatës, që tashmë është shkelje e madhe e ligjit ndërkombëtar, dhe duke e bërë këtë në drejtim të popullsisë civile. Kur Izraeli sulmon në Gaza, ne mundohemi që të arrijmë te ata që i krijojnë bombat dhe raketat, te fabrikat, te ekipet që po i lëshojnë ato dhe te udhëheqësit e atyre që po i planifikojnë dhe organizojnë. Natyrisht që ka dëme tjera dhe shumë njerëz po preken në këtë proces, por ne nuk jemi duke i shënjestruar civilët. Nëse do ta bënim këtë, situata do të ishte tërësisht ndryshe. Izraeli ka kapacitete për ta rrafshuar Gazën, por ne nuk po e bëjmë këtë. Nuk jemi të interesuar për ta bërë këtë. Ne duam që të jetojmë në paqe dhe harmoni sa më shumë që është e mundshme.

Z.ambasador, megjithatë, ne dhe bota mund të shohim fotografi të fëmijëve dhe grave të vdekura në Gaza. A është e mundshme për një shtet demokratik si Izraeli – shumica e njerëzve thonë se është shteti i vetëm demokratik në Lindjen e Mesme – që ta bëjë dallimin mes një grupi terrorist si Hamasi dhe civilëve, të cilët shumicën e kohës përdoren si mburojë njerëzore kundër raketave që vijnë nga Izraeli?

Ke shumë të drejtë dhe kjo është pyetje shumë e vështirë. Çfarë duhet të bëjë një vend demokratik, çfarë duhet të bëjmë ne, kur kemi një situatë të tillë, kur raketat lëshohen nga vendbanimet civile, nga qytetet, nga vendet afër spitaleve, nga xhamitë? Ata qëllojnë nga të gjitha këto vende? Nuk hakmerreni dhe nuk përpiqeni që t’i ndalni? Jam i sigurt se nëse vetëm 200 raketa do të binin në Prishtinë, reagimi do të ishte shumë i qartë. Jam i sigurt se nuk do të prisni dy momente për t’i sulmuar ata që ju kanë sulmuar. Ata po fshihen prapa popullsisë civile. Ky është saktësisht problemi. Izraeli është duke bërë përpjekje që nuk njoh ndonjë ushtri që i bën. Ne e kemi sistemin për planifikim të sulmimit të vendeve të caktuara, kur informojmë, u çojmë mesazhe njerëzve në shtëpitë e tyre që të dalin jashtë, sepse e dimë se ka aktivistë aty.

Në çfarë mënyrë i dërgoni mesazhet, përmes medieve?

Jo, jo, jo, natyrisht që jo. I dërgojmë drejtpërdrejt në telefona celularë, përmes njerëzve brenda ndërtesës që ne i njohim. Kur qendra e madhe e Hamasit u rrëzua pak ditë më parë, personi në hyrje e ka marrë informacionin për t’iu treguar njerëzve që nuk janë terroristë që të dalin jashtë dhe ne e kemi sistemin e quajtur “Touch on the roof” (“Prekja në kulm”), që praktikisht nënkupton informimin e njerëzve se sulmi do të ndodhë. Ky është vetëm njëri nga vendet dhe natyrisht, është më pak efektive kjo metodë, sepse atëherë edhe disa nga terroristët ikin, por e shihni se sa në mënyrë të tmerrshme operojnë ata. Ata shkojnë në lagje me civilë, shkojnë nën tokë, në mënyrë që kur ne ta sulmojmë qendrën e atyre organizatave, të goditen njerëzit. Ju s’mund të na fajësoni ne për këtë. Natyrisht, ndodh për shkak të sulmeve tona, por, siç thashë, nëse ata e ndalin zjarrin, nëse i ndalin sulmet, Izraeli nuk ka interesim për ta lënduar askënd.

Njerëzit po thonë dhe mediet po raportojnë se miliona civilë në Gaza janë duke jetuar në kushte të mjerueshme. Në njërën anë, ata e kanë Hamasin, për reputacionin e të cilit mediet po raportojnë se është duke rënë në Gaza, sepse asgjë nuk është bërë prej kohës kur ata e kanë marrë pushtetin atje dhe korrupsioni është në nivel shumë të lartë, por ata gjithashtu janë duke jetuar në “ghetto”. Cili është roli juaj atje? Ata nuk e kanë lirinë e lëvizjes, nuk kanë qasje në botën e jashtme. A nuk ka ndonjë mënyrë me të cilin mund t’i ndihmoni për të dalë nga ajo gjendje?

Ne do të donim që t’i ndihmojmë ata për të dalë nga ajo gjendje. Mendoj se ju jeni duke ekzagjeruar paksa. Ne qartazi nuk e përdorim termin “ghetto”. Ky është term nga periudhat e tjera dhe unë nuk do ta përdorja këtë gjuhë, por qartazi Hamasi po e çon popullsinë e atjeshme drejt një gjendjeje të tmerrshme. Vetëm mendoni për tërë koston e fishekzjarrëve dhe raketave që po lëshohen drejt Izraelit – 1.500 raketa dhe tërë njerëzit që punojnë për to. Shumë të holla kanë ardhur nga shtetet evropiane, nga Shtetet e Bashkuara, nga vendet e tjera me qëllim për t’i ndihmuar palestinezët, por ata i përdorin të hollat për gjëra të tjera. Ata i përdorin të hollat për të hapur tunele, për të krijuar raketa dhe natyrisht, kur i fusni paratë në këto gjëra, nuk mund t’i fusni në arsim dhe në pasurim. Për të qenë të sinqertë, kjo është vetëm një pjesë e “fotografisë”, sepse pjesa e dytë – ju do të thoni se ata nuk e kanë mundësinë që të dalin jashtë -, së pari, është një rrugë kalimi për në Egjipt. Siç e dini, Rripi i Gazës ka lidhje me Egjiptin, ekziston mundësia që të kalohet atje, nëse egjiptianët vendosin që ta hapin atë rrugë.

Atëherë, ata mund të udhëtojnë drejt Egjiptit, apo jo?

Egjipti e kupton që po flasim për një regjim terroristësh, prandaj as ata nuk po e lejojnë. Jo ne Izraeli, Egjipti nuk po e lejon kalimin shumicën e kohës. Izraeli po mundëson që disa prej tyre të vijnë dhe të punojnë këtu. Janë mijëra gjësende të furnizuara nga Izraeli që futen atje, tërë kohën. Tani është luftë, natyrisht që tash nuk kalon asgjë, përpos për qëllime humanitare. Por gjatë vitit të kaluar, gjatë kohës së koronavirusit, gati të gjitha produktet që ata kanë ishin nga Izraeli, nga mendoni se kanë ardhur? Pra, kjo është vetëm një pjesë e saj. Unë jam duke ofruar punë vullnetare në një spital në Jerusalem dhe shoh sa shumë fëmijë vijnë në spitalin e Jerusalemit për t’u trajtuar nga mjekët izraelitë, hebrenj e arabë. Ata janë palestinezë, palestinezë që vijnë nga Gaza. Ne po i trajtojmë ata. Potenciali për bashkëpunim është shumë i gjerë dhe prandaj është shumë pikëlluese që ata merren nga këta terroristë dhe ata nuk po i lejojnë që ta përmirësojnë jetën. Izraeli është gjithmonë duke ofruar bashkëpunim për Gazën në fushën ekonomike, ata thonë “jo, nuk jemi të interesuar”, përsëri e përsëri.

Në anën tjetër, shumica e arabëve palestinezë jetojnë në Bregun Perëndimor dhe kanë qenë të heshtur. Dua të them, ata kanë protestuar, por jo duke hedhur raketa drejt Izraelit. Cili është dallimi mes tyre? Pse në një anë kemi arabë palestinezë që janë shumë më të qetë, ndërsa në anën tjetër, në Gaza, kemi akte shumë të dhunshme drejt Izraelit?

Duhet të jemi të kujdesshëm për ta dhënë këtë specifikim. Ne Bregun Perëndimor nuk është qetë, ka akte terrosite gjithashtu, por ka bashkëpunim ushtarak, bashkëpunim në fushën e sigurisë mes Izraelit dhe Autoritetit Palestinez, së paku kështu ishte deri disa ditë më parë. Pra, nëse nuk ka shumë interesim nga palestinezët, nuk do të shkojmë në ri-konflikt, për ta mbajtur atë, le të themi, në marsh të ulët. Megjithatë, për të qenë të sinqertë, ka shumë incidente, të cilat parandalohen, sepse Izraeli është atje. Izraeli nuk është larg. Kemi shumë më shumë inteligjencë dhe më shumë informacione për atë që është duke ndodhur në Bregun Perëndimor, prandaj kurdo që e dimë se diçka e keqe do të ndodhë, mund ta ndalojmë me kohë. Gjëja e dytë është gjendja më e mirë ekonomike dhe kur njerëzit kanë çfarë të humbin dhe nëse e di se do të marrësh pjesë në një lloj sulmi terrorist, do ta humbasësh shtëpinë, do ta rrëzosh shtëpinë ose do ta paguash në mënyra të tjera, ose njerëzit nuk do të vijnë në vendin tënd për të ngrënë aty. Të gjitha këto janë pjesë e këtij ekuacioni. Pra, Bregu Perëndimor është më mirë, por jo shumë më mirë. Ata nuk hedhin raketa, sepse Izraeli është përreth me pika të sigurisë përreth dhe izraelitët e palestinezët jetojnë atje njëri pranë tjetrit. Në Gaza, ne u larguam, sepse komuniteti ndërkombëtar na e kërkoi këtë. “Largohuni nga Gaza, gjithçka do të jetë në rregull.” Më kujtohet, isha duke shërbyer në Danimarkë në atë kohë, më kujtohen njerëz në Ministrinë e Jashtme duke na thënë: “Dëgjoni, vetëm largohuni nga Gaza dhe do të ketë paqe e qetësi.” Prandaj, ne u larguam dhe morën bombardime nga dhjetëra mijëra raketa. Nuk do të kthehemi, kemi lënë 20 vendbanime atje, pak a shumë, vetëm për të qenë në linjën e ndërkombëtarëve dhe për të arritur te marrëveshja e paqes dhe kjo është ajo që morën.

Disa muaj më parë, Izraeli dhe Kosova vendosën marrëdhënie diplomatike dhe Kosova është bërë shteti i parë me shumicë myslimane që ka hapur ambasadë në Jerusalem. Para së gjithash, si janë njerëzit tanë atje, a janë të sigurt në Jerusalem?

Njerëzit tuaj në Jerusalem janë “tmerrësisht” të sigurt dhe dje u takova me Ines Demirin, shefen e ambasadës, takohemi goxha shpesh, shkojmë në takime së bashku, ajo vjen në ministri, kemi qenë në iftar së bashku. Ka shumë aktivitetet që janë të planifikuara dhe që tashmë kanë nisur. Natyrisht, ngjarjet e fundit na kanë ndalur paksa. Do të isha i lumtur që të elaboroj më shumë për këtë. Do të thosha diçka para kësaj për ta përfunduar pyetjen e mëparshme. Njerëzit më thonë: “A e di, shumë më shumë njerëz janë plagosur ose vrarë në Gaza?” Është e qartë, sepse Izraeli, një shtet inovativ, me armatim dhe mundësi shumë të mira, e ka edhe “Kupolën e Hekurt”. Njerëzit nuk flasin për të, por nëse ata hedhin 1.000 raketa drejt nesh – deri dje, mbi 1.500 -, atëherë, pak a shumë 350 raketa ranë në territorin e tyre. Disa nga fëmijët e vdekur palestinezë që keni parë janë nga raketat e tyre. Natyrisht, për palën izraelite, jeta e njerëzve është numër një në listën tonë, ne e kemi “Kupolën e Hekurt” (sistem i mbrojtjes ajrore), specialitet izraelit, që do të thotë se kur na qëllojnë dhe ne e dimë se raketa do të bjerë në një vend problematik, mund ta pengojmë atë në ajër. Rreth 75 deri në 80 për qind e raketave të hedhura në drejtim të Izraelit janë qëlluar në ajër nga ky instrument izraelit dhe kjo është pse ne kemi më pak viktima, por edhe gjëra të tmerrshme. Këtë mëngjes, një djalë 6 vjeç u vra nga një nga ato raketa dhe ai ishte në një dhomë të sigurt.

Do të doja t’ju pyes edhe për raketat që Hamasi po i hedh drejt Izraelit. Ku i marrin ata armët dhe raketat?

Kjo është një pjesë e problemit, për të cilin po i bëjnë thirrje komunitetit ndërkombëtarë që të na asistojë dhe, fatkeqësisht, nuk është bërë mjaft. Pa dyshim, informatat dhe shkathtësitë praktike vijnë nga Irani dhe nga përkrahësit e tyre, Hezbollahu, përfaqësi e Iranit dhe vetë Irani, dhe Hamasi. Ato të gjitha janë një zinxhir i terrorit. Ajo që ne po përpiqemi të bëjmë është që t’i ndalim ata që të dërgojnë raketa dhe njohuri në Rripin e Gazës dhe gjithashtu në Liban. Ne kemi problem të ngjashëm me Hezbollahun në Liban, por dallimi është se Hezbollahu në Liban sot është i frenuar. Ata nuk po marrin pjesë në konflikt, sepse e dinë se cila do të jetë kostoja. Ata e dinë se nëse marrin pjesë, do të paguajnë shumë. Fatkeqësisht, deri më tani duket se Hamasi nuk do të ndalet derisa t’i humb të gjitha asetet, por unë shpresoj se do të ndalet.

Është shumë problematike dhe hutuese që nga Kosova të dëgjohet presidenti i Turqisë, Erdogan, duke përdorur një retorikë shumë agresive ndaj Izraelit dhe ndërkohë lidhjet ekonomike mes Izraelit dhe Turqisë janë shumë të ngushta. Si është madje e mundur kjo? Ndërkohë ju keni pothuajse luftë retorike mes dy vendeve dhe jeni partnerë shumë të ngushtë në fushën ekonomike.

Po, qartazi kjo është një ndër çuditë e Lindjes së Mesme. Ne vërtet kemi marrëdhënie të mrekullueshme ekonomike me Turqinë. Kemi mosmarrëveshje të mëdha. Ju pyetët më herët se ku i marrin armët (militantët e Hamasit). Ekipet e Hamasit, deri vonë, kanë qenë në Turqi. Ata kanë qëndruar atje dhe ne kemi kërkuar disa herë që të largohen prej atij vendi dhe kjo është edhe një gjë tjetër që nuk ndodhi. Kjo është e ndërlikuar, por çdo shtet mysliman, arab, që është i gatshëm të bëjë biznes me Izraelin, ne e bëjmë atë. Për fat të keq, Erdogani, disa herë, atje dhe në raste të tjera, më lejoni vetëm që t’jua rikujtoj, ai gjithashtu ka pasur disa deklarata rreth Kosovës në të kaluarën, duke thënë se Kosova është Turqi, Turqia është Kosovë, as juve nuk ju ka pëlqyer kjo. Dhe tani, kur e hapët ambasadën në Jerusalem, më lejoni t’jua rikujtoj, pati kërcënime që erdhën nga Turqia. Prandaj, shpresoj se Turqia dhe të tjerët do t’i ndalin kërcënimet dhe se do të përqendrohen në bashkëpunimin ekonomik.

Ministrja e Jashtme e Kosovës, zonja Donika Gërvalla-Scharz, e ka bërë publike se politika jonë e jashtme do të jetë në përputhje të plotë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, kur bëhet fjalë për Ambasadën e Kosovës në Jerusalem. Megjithatë, nga pikëpamja juaj, nga pikëpamja e Izraelit, si do të duhej të ishte marrëdhënia mes dy shteteve? Kosova është vend me shumicë myslimane, por ka myslimanë joarabë, joturq, shtet me shumicë myslimane evropiane. Si i shihni raportet mes dy shteteve?

Do të filloja duke thënë se Izraeli vendosi marrëdhënie diplomatike para një kohe jo të gjatë dhe gjithashtu e dëgjova mikun tim, Yahel Vilan (ambasador i Izraelit në Serbi), duke folur në Beograd rreth kësaj teme. Ai fliste për presionin amerikan. Mendoj se duhet ta vendosim këtë në një kategori tjetër. Pa dyshim që amerikanët, në 12 vitet e fundit, na kanë kërkuar dhe na kanë thënë se gjëja e duhur është që të njihet Kosova dhe të vendosen raportet diplomatike dhe kjo ndodhi vetëm tani dhe arsyeja pse ndodhi vetëm tani është ajo se çfarë iu ofrua Izraelit tani. Ishte një pako e madhe, një pako shumë e madhe, e cila nuk e përfshin vetëm Ambasadën e Kosovës në Jerusalem, por edhe Ambasadën e ardhshme të Serbisë në Jerusalem dhe shumë gjëra të tjera, që janë shumë të rëndësishme për Izraelin, përfshirë çështjet e lidhura me Hezbollahun. Këto gjëra janë të shkruara në marrëveshjeve me Shtetet e Bashkuara, në tekstin e të dyja palëve. Kjo është shumë e rëndësishme. Le të themi, neve na u ofrua një pako që nuk mund ta refuzojmë. Për një kohë të gjatë, shumë njerëz në Izrael kanë dëshiruar që të kemi marrëdhënie diplomatike me Kosovën, nuk është sekret, dhe unë jam i lumtur që kjo ndodhi dhe jam i lumtur që tani jemi në një fazë kur vërtet mund të ndërtojmë marrëdhënie. Kur ju i vendosët marrëdhëniet, bëtë një gjë të mrekullueshme. Siç premtuat, ju hapën ambasadë në Jerusalem, njësoj siç bënë amerikanët. Ju keni një shefe të mrekullueshme të Misionit. Por, pa dyshim, në këto momente, kur Izraeli është nën sulm, ne presim nga miqtë tanë të ngushtë – dhe ne e shohim Kosovën si mike të ngushtë – që të deklarojnë qartazi se sulmet ndaj civilëve, se raketat nga Gaza, qartazi nga popullsi të dendura, në drejtim të Izraelit, drejt civilëve, janë të papranueshme – jo vetëm ilegale, të papranueshme, dhe të kërkoni që ato të ndalen. Kjo është diçka që amerikanët e bënë dje, u zhvillua një bisedë mes Benjamin Netanyahut dhe presidentit Biden dhe kj oështë saktësisht ajo që tha ai. Pas bisedës, ai tha para gazetarëve se është e papranueshme dhe se të shtënat nga Gaza duhet të ndalen menjëherë dhe në thelb kjo është ajo që ne presim nga miqtë tanë të ngushtë. Mund t’ju them se miqtë tanë në rajon janë duke shkuar në këtë drejtim. Keni mundur ta shihni deklaratën e Ministrisë së Jashtme të Shqipërisë, që e deklaron qartazi këtë.

Ne patëm një marrëveshje në Uashington, ishte në shtatorin e kaluar, në të cilën presidenti Vuçiq dhe kryeministri Hoti u zotuan për hapjen e ambasadave në Jerusalem. A është Beogradi duke e përmbushur këtë premtim, a do të hapë Beogradi një ambasadë në Jerusalem?

Së pari, mund të them që shpresoj se ata do t’i përmbushin të gjitha premtimet, ashtu siç bëtë ju dhe ashtu siç bëjmë ne. Ne e përmbushëm dokumentin e nënshkruar me Izraelin, ku thuhet se Izraeli do ta njohë…do të vendosë marrëdhënie diplomatike me Kosovën dhe se do të bëhet hapja e ambasadës në Jerusalem. E tërë kjo tashmë ka ndodhur. Pjesa në anën e Serbisë nuk ka ndodhur ende, por ne presim që Vuçiqi, Serbia ta bëjë këtë dhe në të vërtetë, mendoj se do të jetë gjithashtu mirë për marrëdhëniet e ardhshme të të gjitha shteteve në Ballkan, sepse mendoj se një Izrael i fuqishëm dhe ambasadat e fuqishme në Jerusalem janë shumë pozitive. Ne jemi në negociata me serbët. Ata mund të fillojnë së pari me një qendër ekonomike dhe shpresojmë që faza e ardhshme do të jetë ambasada. Kjo është ajo që presim ne. Ne presim që miqtë tanë të na asistojnë për ta mbrojtur veten, për ta mbrojtur botën perëndimore dhe gjithashtu presim nga këto shtete që t’i bëjnë ato gjëra që i kanë premtuar. Deri më tani nuk ka ndodhur, por ne vërtet besojmë se do të ndodhë dhe se do të ndodhë shpejt. Ne kemi bashkëpunim të mrekullueshëm me Boegradin në shumë fusham, duke filluar nga inovacioni deri te turizmi. Ne shpresojmë që shumë turizëm të sillet edhe në Kosovë dhe unë tashmë kam pasur disa takime, së bashku me Ines Demirin, me figura udhëheqëse në ekonomi, por kemi filluar të flasim edhe për turizmin, për mundësinë e fluturimeve të drejtpërdrejta në të ardhmen dhe për shumë gjëra që mund të bëjmë së bashku dhe unë vërtet shpresoj se do ta kemi mundësinë që ta bëjmë këtë dhe se do të gjejmë partnerë për të gjitha temat.

Vetë Ballkani është një lloj Lindje e Mesme e Evropës, kur bëhet fjalë për ndërlikimet që kemi me njëri-tjetrin dhe qëndrimet e ndryshme për probleme të ndryshme. Ajo që kemi parë në dhjetë vitet e fundit ose ndoshta më shumë është një ambasador palestinez në Beograd, i cili ka qasje më agresive ndaj Kosovës sesa vetë Beogradi. Cili është problemi i palestinezëve me Kosovën? Pse janë ata aq agresiv në mohimin e pavarësisë së Kosovës? A keni ndonjë ide për këtë?

Unë kam shumë ide, por mendoj se kjo është pyetje e aso lloji që duhet t’ia drejtoni vetë ambasadorit, nëse ai është i gatshëm të flasë për televizionin kosovar. Mund t’ju them se palestinezët…ne kemi një shprehje që është thënë nga njëri prej ministrave të famshëm të Punëve të Jashtme të Izraelit: palestinezët kurrë nuk e humbin një mundësi që të humbin një mundësi. Supozoj se në këtë rast është një tjetër moment i duhur për humbjen e tyre. Në të vërtetë, do të prisja që ata ta bëjnë këtë (njohjen e Kosovës) në një fazë shumë të hershme, ndoshta edhe para Izraelit. Mendoj se është në interesin e palestinezëve, por unë nuk jam këtu për ta mbrojtur interesin e palestinezëve. Jam këtu për ta mbrojtur interesin e Izraelit dhe interesi i Izraelit është që të ketë paqe dhe qetësi në Ballkan si dhe në Izrael e në Lindje të Mesme. Prandaj, secili shtet që është i gatshëm për paqe dhe qetësi dhe i interesuar për bashkëpunim nuk do ta ketë vetëm bekimin tonë, por edhe dorën tonë. Ne përsëri po ua shtrijmë dorën palestinezëve duke i thirrur për të biseduar dhe ne vërtet shpresojmë që në dialogun tuaj me Beogradin do të kenë lëvizje përpara. Nëse mund të jemi asistues aty, do të ishim shumë të lumtur që të jemi aty, por po them se kryesisht shumica varet nga njerëzit në Prishtinë dhe njerëzit në Beograd dhe nga udhëheqësia. Unë vërtet shpresoj se kjo do të ndodhë, sepse mendoj se do të jetë mirë edhe për këtë trekëndëshin me Izraelin. Mendoj se interesat e tri palëve janë shumë të afërta dhe ne mund të përfitojmë shumë duke u afruar.