Më 28 tetor 2020, Parlamenti i Republikës së Shqipërisë, në partneritet me Lëvizjen Kundër Antisemitizmit (CAM) dhe Agjencinë Hebraike për Izraelin, do të presë Forumin e Ballkanit 2020 Kundër Anti-Semitizmit. Përpara këtij rasti të veçantë, CAM foli me Geront Kuretën, kreun e komunitetit hebre të Shqipërisë, i përbërë nga nën 50 anëtarë nga një popullsi prej 3 milionë, shumica e të cilëve janë myslimanë.

Geront Kureta lindi në 1968 në Vlorë, një qytet bregdetar në Shqipërinë e Jugut. Historikisht ishte shtëpia e qendrës së komunitetit hebre të Shqipërisë. Në vitet 1920 dhe 1930, tregtarët hebrenj me origjinë romaniote udhëtuan atje nga Janina në Greqinë veriore. Gjyshi dhe gjyshja e Kuretës ishin të dy rrobaqepëse. “Ata e panë se ishte një vend i mirë për biznesin dhe qëndruan në Vlorë”, duke zhvilluar marrëdhënie të mira me fqinjët e tyre. Raportet nga koha përputhen. Në vitin 1935, një gazetar Sionist Britanik me emrin Leo Elton udhëtoi në Shqipëri dhe dërgoi vëzhgimet e tij në Universitetin Hebraik. Ai mbrojti krijimin e një entiteti kombëtar hebre në Shqipëri, duke shkruar se dhjetëra mijëra emigrantë hebrenj do të ishin të mirëpritur në vend falë miqësisë së popullatës myslimane.

Marrëdhëniet fqinje midis hebrenjve, myslimanëve dhe të krishterëve u paguan në mënyra që askush nuk mund t’i parashikonte. Në kulmin e gjenocidit nazist kundër hebrenjve, shqiptarët nga të gjitha sferat e jetës shkuan përtej dhe më gjerë për të shpëtuar popullatën hebraike të vendit.

“Ajo që ndodhi në Shqipëri është me të vërtetë shumë e veçantë,” shpjegon Kureta. Hebrenjtë ikën nga vendet fqinje – Serbia, Maqedonia, Kosova – në Shqipëri, në arrati nga nazistët. “Gjermanët po kërkonin lista dhe në Greqi ose Serbi njerëzit u jepnin atyre lista të banorëve hebrenj. Në Shqipëri, kjo nuk ndodhi. ”

Shqipëria ka 75 të njohur “të drejtë midis kombeve” që shpëtuan afërsisht 2000 hebrenj gjatë Holokaustit. Në raport me popullsinë, kjo do të thotë që një hebre kishte të paktën 10 herë më shumë gjasa të shpëtohej në Shqipëri sesa në Poloni ose Lituani. Koreta shpjegon se shqiptarët fshihnin hebrenjtë “në shtëpitë e tyre, në male, kudo”.

Pse vepruan ata me aq guxim kur askush tjetër nuk do ta bënte? Disa vlerësojnë kodin vendor të nderit dhe sjelljes së vendit, të njohur në Shqipëri si “Besa”. “Kodi thotë nëse dikush ju viziton, atëherë shtëpia juaj i përket atij, jo juve.” Sidoqoftë, Kureta mendon se më e rëndësishme se ky kod është tradita shqiptare e tolerancës ndaj njerëzve me besime të ndryshme. “Është më shumë një qëndrim njerëzor. Nuk ishte thjesht “në rregull, ju mund të qëndroni në shtëpinë time”. Ata i strehuan vërtet. ” Shqipëria ishte i vetmi vend në Evropë që kishte më shumë hebrenj në vitin 1945 sesa në vitin 1939.

Kureta shpjegon se për shkak të historisë komuniste të vendit, respektimi fetar në Shqipëri nuk është normë. “Ne e njohim njëri-tjetrin shumë mirë, por nuk jemi aspak fetarë për shkak të historisë. Duke u rritur, e dija që gjyshja ime po ndizte qirinj për Sabatin. Por nuk e dija saktësisht pse. Ishte shumë e rrezikshme të flisje për fenë në Shqipëri. ”

Komuniteti mbeti i paprekur deri në 1991 kur, në mes të shembjes së Bashkimit Sovjetik, shumica e komunitetit hebre bëri Aliyah në shtetin e Izraelit, përveç vetëm tre ose katër familjeve, thotë Kureta. Sidoqoftë, nga viti në vit, disa filluan të ktheheshin.

Vetë Koreta u kthye nga Izraeli në 2007, së bashku me familje të tjera nga Izraeli dhe disa nga Gjermania. Sot, ai është pjesë e një komuniteti të ngushtë të përbërë nga 40 deri në 50 individë, komuniteti hebre i Shqipërisë nuk ka një sinagogë, por takohet për tubime shoqërore dhe festime. “Gjëja kryesore është që ne jemi miq të mirë. Ne festojmë së bashku të paktën dy ose tre herë në vit. Kryesisht Pesach, Chanukah, ndoshta Shavuot ”.

Po antisemitizmi? Kureta është mirënjohës që komuniteti hebre i Shqipërisë gëzon marrëdhënie të shkëlqyera me fqinjët e saj. “Nëse shihni historinë, atëherë e kuptoni që të jesh hebre në Shqipëri njerëzit nuk do të të shohin dhe do të jenë antisemitikë ndaj teje. Ata do t’ju shohin me simpati “.

Sidoqoftë, Kureta vëren se antisemitizmi ekziston gjithmonë në cepat e errët të shoqërisë, ku lulëzojnë teoritë e konspiracionit. “Antisemitizmi nuk është thjesht prishja e shtëpisë së hebrenjve. Ndodh në forume në internet ku mund të shihni disa mesazhe që janë antisemitike. ” Ai shton se antisemitizmi është më shumë një problem i shtuar në kombet e tjera në rajonin e Ballkanit.

Në përgjithësi, Kureta shpreson në lidhje me ndikimin pozitiv të Forumit të Ballkanit 2020 Kundër Anti-Semitizmit. “Unë nuk mendoj se diçka që bëjmë do të ndryshojë të gjithë tablonë në një moment. Por ka shumë hapa që mund t’i bëjmë dita ditës. Ky është një nga këto hapa shumë pozitivë. ”